Hoe ‘gek’ was Gekke Dien?

Het leven van een dorpslegende: hoe gek was Gekke Dien? ‘Ze was kwetsbaar, Gekke Dien werd gepest’

Gekke Dien was beroemd in Velp. Scheldend en tierend liep zij over straat, slordig gekleed, op te grote schoenen. Dien was ook bekend om de gedichten die zij voordroeg bij feestelijke gelegenheden in het dorp. Over het leven van Gekke Dien schreef Renie Hesseling een boek.

Hoe ‘gek’ was Gekke Dien?

Ze werd in 1916 geboren als Bernardina Maria Klaassen. Dien kwam ter wereld in Didam. Haar ouders konden niet voor haar zorgen en besteedden haar uit, zoals dat destijds heette. Dientje was amper een jaar oud toen ze in 1917 als bestedeling bij een gezin in Doesburg werd ondergebracht.

Voor zijn boek deed Renie Hesseling onderzoek naar het leven van de Velpse dorpslegende. Zij trouwde met Gerrit Willem Udink. Dien en Gerrit kregen acht kinderen, onder wie Frans. Ook Frans was bekend in Velp. Vorig jaar raakte Frans vermist. Hij overleed eenzaam en alleen in een ziekenhuis bij Leverkusen. Totongeloof en verdriet van zijn broer, Bennie.
De inmiddels 71-jarige Bennie Udink is de laatst levende van de kinderen van Dien. Hij is trots op het boek over zijn moeder, die in 1997 overleed. ,,Mijn moeder kwam van Didam. En je weet hoe Didamse mensen zijn.”

Om te illustreren hoe Didamse mensen volgens hem zijn, balt Bennie een vuist, schudt die heen en weer.
Hij hielp Hesseling bij zijn onderzoek naar de levensloop van Dien. Zo brachten ze samen een bezoek aan Boldershof in Druten, waar Dien verbleef van 1929 tot 1933. Hesseling: ,,In die jaren was Boldershof een krankzinnigengesticht voor katholieke meisjes. Haar pleegmoeder stuurde Dien naar Boldershof. Ze zag het niet zitten met Dien. Dien was opstandig.”

Haar pleegmoe­der stuurde Dien naar Boldershof. Ze zag het niet zitten met Dien. Dien was opstandig.

Renie Hesseling

Na haar verblijf in Boldershof werd Dien opgeleid tot dienstbode. Ze was werkzaam in onder meer Arnhem, Almelo en Wierden. ,,Vandaaruit ging ze naar de Goede Herder in Almelo”, weet Hesseling. Over deze omstreden kloosterorde, die ook in Velp was gevestigd, zond de VPRO in juni een documentairereeks uit.

Hesseling: ,,Iemand zou haar bezwangerd hebben, maar dat is puur speculatief. Dien was 18, 19 jaar en ze was zoekende. Rond 1935 ging ze terug naar Doesburg. Dien heeft in die jaren in de keuken gewerkt van het Canisius Ziekenhuis in Nijmegen. In 1940 trouwde ze met Gerrit Udink.”
Het was geen gelukkig huwelijk. Gerrit werd gedwongen om te werken in een kamp in Duitsland. ,,Dat was traumatisch voor hem. Later werd hij door de Duitsers aangeklaagd voor sabotage en gevangen gezet. In die tijd hadden ze één kind. Dien stond er alleen voor. Ze had geen inkomsten.”

Teil met heet water

Dien en haar gezin woonden van 1940 tot 1962 in een van de noodwoningen in de toenmalige IJsseldwarsstraat in Velp. Daar sloeg het noodlot toe. Dientje, het tweejarige dochtertje van Dien, kwam in een onbewaakt ogenblik in een teil met heet water terecht.
,,Dien was de kamer aan het schrobben en had daarom een teil met heet water en chloor neergezet. Toen het kindje in het water was gevallen, ging Dien als een speer met haar naar het ziekenhuis. Daar is het meisje overleden. Ik heb iemand gesproken die Dien naderhand totaal verward uit het ziekenhuis zag komen. Dien nam het zichzelf enorm kwalijk wat er was gebeurd.”

Het was een weinig stabiel gezin. Het maatschap­pe­lijk werk kwam geregeld over de vloer

Intussen liepen de echtelijke twisten de spuigaten uit. ,,Het was een weinig stabiel gezin”, weet Hesseling. ,,Het maatschappelijk werk kwam geregeld over de vloer. De kinderen liepen er een beetje haveloos bij. Gerrit was niet zorgzaam, Dien moest het alleen opknappen. Super kwetsbaar was ze.”
De kwetsbare Dien werd volgens Hesseling het mikpunt van pesterijen. Toen Pat Boone in 1957 ‘Oh oh Bernardine’ zong, kreeg Dien haar bijnaam. ,,Ze werd nageroepen: oh oh gekke Dien. Dien zag er slordig uit, droeg oude kleren, te grote schoenen. Nieuwe kleren kon ze niet betalen. Consequent werd ze achterna gezeten, gepest, geplaagd. Daar reageerde zij op: ze ging schreeuwen, om zich heen slaan. Ze ging achter kinderen aan.”

Vervallen boerderijtje

Om een einde te maken aan de opstootjes in de buurt, bood de gemeente het gezin alternatieve woonruimte aan. Buiten het dorp, in een vervallen boerderijtje aan de Bos en Heideweg. Hesseling: ,,Zelfs daar werd Dien getreiterd en uit de tent gelokt.”
,,Alle kinderen werden uit huis geplaatst. Tot ze 18 waren, toen kwamen ze weer terug. Er waren geldzorgen binnen het gezin. Dien had de situatie daardoor niet in de hand.”
Ook Dien ging het huis uit. In de jaren tachtig werd ze opgevangen bij Meisjesstad Utrecht, een kloosterorde. ,,Om tot rust te komen”, zegt Hesseling. ,,Het was een plek waar werd gezorgd voor vrouwen in moeilijke situaties. Ik heb met een van de zusters over Dien gesproken, zij had Dien goed gekend. Ze vond haar niet gek. Je kon goed met haar praten, vertelde zij.”

Dien bekwaamde zich in de dichtkunst. ,,Ze droeg haar gedichten voor als iemand afscheid nam. Pastores, of mensen van de gemeente. Er is een geluidsopname van het afscheid van een pastor. Daar las Dien een van haar gedichten voor. Na haar voordracht kreeg ze een aanhoudend, klaterend applaus.”
,,Als het aan mij ligt”, zegt Hesseling, ,,krijgt Velp een Dien Udinkstraat. Met de vermelding: Dien Udink, dorpsicoon. En ook: dichteres van het lichte gedicht.”

Moedige, sterke vrouw

Eind jaren zeventig verhuisde Dien opnieuw naar Velp-Zuid, ze woonde in de Sophiastraat. ,,Frans was de enige die toen nog thuis woonde”, zegt Hesseling. ,,Frans botste met Dien, er was een hoop herrie en rotzooi. Buren beklaagden zich daarover. Dien en Frans kregen een caravan op het terrein van de brandweerkazerne aan het spoor. Daar kwamen de andere kinderen geregeld langs. Frans had er een Vitesse-vaantje opgehangen. Ze liepen de polonaise en haalden op zondag friet bij Beursken.”
Renie Hesseling omschrijft Dien als een moedige, sterke vrouw. ,,Ze heeft zich decennialang door allerlei problemen geslagen. Ze is haar kinderen altijd trouw gebleven. Dien was een moeder die haar kinderen op een goede, vanzelfsprekende manier op had kunnen voeden.”
Dien Udink overleed in 1997.